PSYCHOANALITYCZNE PANOPTICUM

Bardzo długo czekaliście, moi czytelnicy, na kolejny wpis. Lecz ja nie zapomniałem, za to nie mogłem. To nie niemoc twórcza, tylko niemoc mego laptopa, najpierw, a potem choroba tajemnicza o nazwie merlagia, coś co uniemożliwia chodzenie i siedzenie. Od tygodnia biorę leki i …mam się, chyba, lepiej.
Mam wszelako nadzieję, że czytelnicy nie zapomnieli o mnie.
Dziś będzie o tym, co poruszył w swym komentarzu Marcin, czyli: na czym polega wyjątkowy status psychoanalizy. Nie jako pewnej koncepcji człowieka, bo to już jest od dawna uznane. Dziś postaram się objaśnić na czym polega wyjątkowość jej praktyki. Nie jako metody leczenia. Ono dzieje się niejako ubocznie, przy okazji czegoś innego, co zdecydowanie ważniejsze jest niż „leczenie”.
Do czego zmierza psychoanaliza? Odpowiedź na to pytanie wywiedziemy z poprzedniego wpisu, czyli z pewnych tez konceptualnych.
A zatem:
1.Istnieje podmiot i to całkiem różny od Ja versus Ego; a więc, chodzi o to, by być podmiotem ludzkim.
2.Istnieje pragnienie i to całkiem różne od chęci czy zamiarów; pragnienie to jeden ze sposobów istnienia podmiotu ludzkiego. Istnienia całkiem niewiadomego, bo nieświadomego, niewiedzy co do istnienia, zarówno podmiotu, jak i pragnienia; a więc, chodzi o utorowanie drogi pragnieniu, uczynieniu go, na tyle na ile możliwe, działającym na rzecz podmiotu.
W związku z tym można wyróżnić przynajmniej 4 cele zasadnicze, które określają stopień ukończenia psychoanalizy. Mówimy tutaj o:
A.Odseparowanie podmiotu od jego zależności od znaczącego [w tym miejscu, z braku możliwości posługiwania się odnośnikami, muszę wyjaśnić pewien galimatias terminologiczny; używam terminu „odseparowanie”, ponieważ ma ono ścisłe znaczenie w lacaniźmie; chodzi o „bycie obok”, a nie z dala, powyżej, poniżej; „obok”, ale „razem”, ani osobno, ani razem, za to sam; być może warto by użyć neologizmu „wyosobnienie”, ale nie odosobnienie czy oddalenie]. Jak to rozumieć? W filmie Mały Budda mistrz wyjaśnia ojcu jak rozumieć reinkarnację. Stwierdza, że to tylko kwestia formy, w której tymczasowo lokuje się „umysł”. Czyli, jeśli po śmierci człowieka umysł ląduje w kocie, albo nawet i karaluchu, to nie jest on umysłem człowieka, kota, tudzież karalucha. To „umysł” w stanie czystym, umysł bez jakichkolwiek właściwości (przy czym nie wiem, czy tak to ujmują sami mistrzowie buddyzmu, a nawet sam Budda. Znaczący „czysty” to znaczący oddzielony od znaczenia i sensu, znaczący najbliższy jak to możliwe absurdowi i nicości, znaczący traktowany jak nicość czy absurd. „Ty masz kota w głowie” pokazuje z mocą, że sam znaczący nie odpowiada na pytanie czym jest kot. Odpowiedź na nie zależy albo od dyskursu (kontekstu), czyli sensu, albo od relacji z innym znaczącym (np. kot perski), czyli znaczenia.
B.Odseparowanie od Innego. To konsekwencja punktu opisanego powyżej. I znaczący i dyskurs biorą się z Innego; wszystko co mówimy było powiedziane wcześniej i nas poprzedzało. Tylko w tym sensie Inny nas poprzedzał i uformował. Dlatego odseparowanie od znaczącego prowadzi wprost do separacji od Innego. Zilustruję to przykładem z argentyńskiego filmu Paulina, w którym tytułowa bohaterka w wyniku gwałtu zachodzi w ciążę. Postanawia jej nie usuwać. Wszelako skonfrontowana z sytuacją ciąży spowodowanej gwałtem dokonanym przez męża, jednoznacznie opowiada się za dokonaniem aborcji. Jak widać nie można jednoznacznie powiedzieć, czy jest ona zwolenniczką aborcji, czy też przeciwniczką aborcji. Zasadą stojącą za jej wyborami nie jest Inny z jego kanonicznym rozstrzygnięciem, ale ona sama jako podmiot pragnienia [ten przykład pokazuje na czym polega różnica między etyką pragnienia, a uniwersalną etyką Innego].
C.Odseparowanie od obiektu. W dialektyce bycia podmiotu obiekt stanowi wartość szczególną. Nie jest zdeterminowany ani znaczącym, ani Innym. Jest samodzielnym wyborem podmiotu, istniejącym w postaci obiektu fantazmatu. To obiekt satysfakcji niejako „wymyślony” przez podmiot w dzieciństwie w sytuacji naglącego pytania „czym jestem dla Innego?” i „co mnie rozochoca, rozradowuje, ekscytuje?”. Jest także poniekąd odpowiedzią na pytanie „po co jestem?” brzmiące „by być zadowolonym, by się rozkoszować”. Odseparowanie od obiektu oznacza zaś przekroczenie ram wyznaczonych fantazmatem. Obiekt staje się użyteczny dla podmiotu poprzez wyjście poza ramy wyznaczone dyskursem i fantazją.
Zilustruję to pewną „głupotą” wyznawaną przez różne psychoterapie, gdy rzecz dotyczy obiektu.
Czy dopuszczalne jest, by terapeuta obejmował pacjentkę/terapeutka pacjenta? Profesjonaliści i ci, którzy za takich się uznają (tzw.mądrale), krzyczą wtedy z oburzeniem godnym obrońców cnót wszelakich. Dlaczego miałoby to być przyjmowane z powszechnym oburzeniem? Cóż, plotą wtedy najczęściej głupstewka na temat przeciwprzeniesienia, lub przekroczenia norm etycznych.
Tymczasem, chodzi o to, że gdy widzimy pacjenta w ramionach terapeuty, to nie wiemy, czy terapeuta wziął w ramiona pacjenta, czy też pacjent wtulił się w nie. Różnica jest dość wyraźna i zasadnicza. W psychoanalizie ważną rolę odgrywa wymiar Pasywność/aktywność. Aktywność przypisana jest jedynie podmiotowi (on wziął ją/go w ramiona), pasywność aliści jest cechą jedynie obiektu (ona/on wzięła go/ją w ramiona). Pierwsze, bez cienia wątpliwośći należy do błędów w sztuce, do przekroczenia, nie norm etycznych, ale zasady, by nie działać w sposób blokujący lub uniemożliwiający kontynuowanie kuracji. Drugie zaś, zajmowanie przez terapeutę miejsca obiektu, działa z korzyścią dla kuracji (co zasygnalizuję w punkcie następnym), albowiem obiekt nie ma żadnego związku z normami i zasadami – obiekt niczego nie łamie i nie przekracza.
D.Punkt C prowadzi do D. Oddzielenie się od obiektu umożliwia podmiotowi jego upodmiotowienie i poprzez to praktykowanie jouissance. Chodzi tu o to, że jak długo obiekt zlany jest z podmiotem, to nim rządzi. Gdy jest poza obiektem możliwy jest do dosięgnięcia i przez to sprawia, że podmiot staje się panem swej własnej satysfakcji. Świetnie ukazuje to film Sekretarka, który polecam.
Mam nadzieję, że będę już mógł częściej pisać swój blog.
KP

In: Sinthome | | #