PSYCHOANALITYCZNE PANOPTICUM

Święta…i po Świętach. Święto było, Poświętne jest. Dziś o tym będzie. Czyli, co różni Święto od Poświęta? Mówią też, że „każdy kij ma dwa końce”. To dziwne, albowiem jeśli tak jest, to kij nie miałby początku. Ba, tylko czy istnieje koniec bez początku? Każdy wie, że nie. Poza tym, że nie każdy, zdanie to jest prawdziwe. Tylko dlaczego nie mówi się, że każdy kij ma dwa początki?

Zazwyczaj słyszy się wtedy odpowiedź koncentrującą się na czymś co się określa słowem „utarło się”. To sposób na opisanie jakiejś formy arbitralności – jest tak i już! Tak wyszło z rzucenia monetą – awers to koniec, rewers początek. Gdyby wypadł rewers, mówilibyśmy że każdy kij ma dwa początki.

A więc co, przypadek? Znamy zdanie Einsteina na ten temat – „Bóg nie gra w kości”. Na co Bohr odpowiedział: „Albercie, przestań mówić Bogu co ma robić”. Dziwne, że obaj mówili o tym samym. Właściwa odpowiedź winna brzmieć: nie istniejący nie grają. Gdyby rozwijać myśl Bohra, to należałoby powiedzieć: Bóg i bez twoich sugestii wie co ma robić!

Konceptu arbitralności nie da się utrzymać w polu mowy, także przypadkowości. Przykłady ilustrujące teorię chaosu lokują przypadek wewnątrz świata bytów – by ruch skrzydeł motyla w Phoenix mógł wywołać huragan w Kioto, musi najpierw istnieć motyl. Zdarzenia przypadkowe zachodzą tylko w obrębie już zawczasu istniejącej rzeczywistości. Jest motyl i jest Kioto. Cała konstrukcja konceptu przypadkowości mówi tylko tyle, że przypadek zdarza się automatycznie. Dokładnie tak, jak ma to miejsce we flipperach – kulki krążą sobie to tu to tam, pomimo wysiłków graczy, których intencje są odwrotne do przypadku. Jeżeli odejmiemy graczy i zostawimy flippery w czymś co nazwać można by perpetuum mobile, kulka wewnątrz flippera będzie poruszała się w sposób rządzony przypadkiem, tzn. zajmie każdą pozycję we flipperze, o ile będzie on dysponował właściwością nieskończonego czasu.

Reguły gry zmienia obecność czegoś, co lokuje się poza flipperem, eg-zystuje (nazwijmy to zystowaniem) obok, lecz w relacji do flippera (oczywiście nie z flipperem). To coś zwane miejscem Innego w automatyzm przypadkowości wprowadza losowość spotkania. Przypadek zostaje przeciwstawiony losowi, funkcji trafu, szczęśliwego („szczęśliwym trafem”) i nieszczęśliwego („nieszczęsny zbieg okoliczności”). Przypadku nie da się opisać powtarzalnością, natomiast los jest niczym innym jak tym, co się powtarza. „Dlaczego trafiam zawsze na takich samych mężczyzn?” odnosi się do losu, to znaczy, że następny z nich będzie taki sam. Gdyby rządził tym przypadek, to należałoby kontynuować próby, bo w końcu trafi się na tego właściwego („nie będzie ten, to będzie inny”).

W życiu ludzi w zasadzie nic nie rządzi się przypadkiem. Jeśli spotkało się swego („z nieba mi spadłeś”), to miało się szczęście (eutuchia – szczęśliwy zbieg okoliczności), jeśli znów trafiło się na ten sam typ, to miało się pecha (dystuchia – nieszczęśliwy zbieg okoliczności). Los uwikłany jest w intencjonalność („co takiego zrobiłem, że mam pecha?”), przypadek nigdy. Jeśli ma się do dyspozycji nieskończoną ilość czasu, wszystko co musi zajść zajdzie; „musi” wszelako nie odnosi się do intencjonalności, odnosi się do praw rządzących probabilistyką. Los inaczej, rozpoznany w swej intencjonalności unieruchamia kulkę we fliperze („O ja nieszczęsny, bodajbym się nie urodził, niźli…”).

Po co to wszystko piszę? Po to tylko, by określić esencję fallusa. To Los, który sprawia, że przypadkowość nie ma miejsca w życiu ludzi. Jeśli idziesz ulicą, a spadnie na twą głowę doniczka, to prawie na pewno pomyślisz: „czemu szedłem tą ulicą; co mnie podkusiło, bym szedł tędy”itp. Fallus odnosi ludzi do intencjonalności, do tej „innej sceny”, którą charakteryzuje pragnienie Innego, do tego, że nic nie dzieje się bez powodu. Inaczej mówiąc, że jest po coś, a nie tylko dlaczego. Przypadek ma swoje „dlaczego”, ale nie ma swego „po co”. Los odwrotnie, ma swoje „po co”, ale nie ma swego „dlaczego”. Czyli, jeśli trafiasz tylko na dany typ ludzi, to po coś na nich trafiasz, a nie dlaczego; oczywiście istnieje jakiś powód, dla którego na nich trafiasz (lecz powód ma tutaj inną funkcję niż przyczyna), tym powodem jest to, co o ironio leży w „po co”.

Wyobraźmy sobie, że flipper pozostawiony sam sobie odbija raz za razem kulkę w taki sposób, że kreśli ona tylko jeden wzór odbić. Z punktu widzenia samej matematyki jest to możliwe, chociaż skrajnie mało prawdopodobne. Dla człowieka liczy się wszelako powtarzanie. Podobny schemat obowiązuje w snach, które się powtarzają; powtarzanie skłania podmiot do zapytania się o to, co to może oznaczać. Czy to oznacza cokolwiek? Choćby to, że w stylu kognitywistycznym powiem, że mózg człowieka nie jest zaprogramowany na przywiązywanie wagi do rachunku prawdopodobieństwa, lecz, i to już  nie jest za bardzo kognitywistyczne, jest zaprogramowany na pole znaczenia, Ananke, Dike, Dharmę, Kharmę, czy jakkolwiek nazwiemy człowieczy Los.

Fallus jest uprzywilejowanym znaczącym, znaczącym wszystkich innych znaczących, znaczącym, od którego zaczyna się plecenie sieci rybackiej, także siatki na motyle, ogniwa uprzywilejowanego w łańcuchu, punktu zawęźlenia w rusztowaniu (określenie zawdzięczane koledze analitykowi), punktu zapikowania w tapicerstwie. Ten znaczący jest uprzywilejowany także przez swą nazwę. To Imię Ojca. Czemu Imię i czemu Ojca?

Pewno macie jakieś pomysły. Do zobaczenia w kolejnym roku, łańcuch każe, by był szczęśliwy. Powtarzamy to do znudzenia od tysięcy lat.

KP

P.S.

Tym razem dla ilustracji zagadnienia posłużyłem się rozważaniami Arystotelesa z jego Fizyki. Znajdziecie je także, nie do końca takie same, w XI seminarium Lacana.

Cytat tytułowy to E,608

In: Sinthome | | #