PSYCHOANALITYCZNE PANOPTICUM

Dziś spróbuję powiązać ze sobą omawiany aktualnie temat zasłony z rzekomą „osobowością narcystyczną”. Wszystko dlatego, że WO z wczorajszej soboty zajęły się zagadnieniem narcyzmu. I nic nie miałbym do tego (bo co mieć, gdy zajmują się tym laicy, czyli narcyści, którzy zajrzą do wikipedii, poczytają to i owo o tzw.narcyzmie i myślą, że wiedzą), gdyby nie to, że wspominana już przeze mnie pani Golec, całkiem niedawno psychoterapeutka analityczna, teraz po prostu psychoterapeutka, nie zajęła stanowiska w rzeczonej sprawie.

Najpierw jednak dopowiem komentatorom. Praktykowanie jouissance przez psychoanalityków? Oczywiście, że tak! Jak ująłem to wczoraj w grupie analityków (już analityków i analityków być może): jeśli wieprz nie pożre pereł tylko zrobi z nich naszyjnik, który nałoży na szyję, to przestaje być wieprzem, pozostając wszelako nadal świnią. Psychoanaliza nie czyni mnicha, mnicha czyni habit. I teraz: pełna zgoda z tym, kto stwierdza, że w praktykowaniu analizy nie ma miejsca na dominy i dominusy. Decyduje o tym to, że w relacji S-M (nie mylić ze sclerosis multiplex) wszystko obraca się wokół głosu; podczas gdy w analizie wszystko obraca się wokół milczenia. Zaskoczenie? Jeśli chcecie mogę rozwinąć ten temat.

Narcyzm to jeden z najtrudniejszych konceptów w psychoanalizie. Naprawdę trudnych, bardzo trudno jest go przystępnie wyłożyć. Tymczasem pani Danuta Golec (och ta piep…poprawność polityczna) na pytanie co to jest narcyzm odpowiada poprawnie: w potocznym rozumieniu narcyz to ktoś, kto jest mocno skupiony na sobie i niezauważa potrzeb drugiej osoby, po czym deklaruje, że nie lubi tego okreśelenia, bo brzmi jak inwektywa (podobny los spotkał histeryka/histeryczkę i razem z kąpielą wylano także histerię). Lecz odpowiadając na drugie pytanie podaje, jak sama mówi, skróconą definicję narcyzmu – oto ona: wyraźnie zawyżona samoocena i przesadne wyczulenie na punkcie znaczenia własnej osoby. Czyli, nie chcę używać znaczeń potocznych, lecz w końcu do nich się ograniczam. Na Boga, o czym ta niewiasta mówi? Problem w tym, że koncepty psychoanalityczne, na które się powołuje zostają ograbione z jakiegokolwiek sensu. Np. przywołuje tezę analityczną (ani moją, ani Lacana, ani Freuda), że na początku niemowlę ma dwa obiekty miłości, swoje ciało i matkę. Boże kochany, gdyby psychoanaliza była prezentowana poprawnie, to odwołanoby się do mitu o Narcyzie (analityk, który nie zna wnikliwie mitologii, to pieniacz psychologiczny). W nim to, co pani Danuta nazywa miłością do siebie pojawia się nie pierwotnie w sensie „od urodzenia”, tylko prymarnie – najpierw narodziny bytu, a dopiero potem, w jakiś czas potem, narodziny tego, co staje się taką czy ową właściwością tego bytu. Podkreślali to dawni teolodzy w pytaniu: kiedy wstępuje w ciało człowieka jego dusza? Freud w kwestii narcyzmu nie pytał się kiedy, dla niego było to cholernie wcześnie, ale wszelako po urodzeniu. Zatem narcyzm nie jest wrodzony (wtedy człowiek rodziłby się narcyzem), jest zainstalowany w człowieku potem. Nieporozumienie się pogłębia, zważywaszy na fakt, że profesor Rosińska machinalnie nadała tytuł esejowi Freuda w postaci „Wprowadzenie do narcyzmu [do teorii narcyzmu; jak propedeutyka narcyzmu]”, podczas gdy właściwe odczytanie brzmi „Wprowadzenie narcyzmu”. Freuda nie interesuje kiedy, interesuje zaś, jak zostaje wprowadzony narcyzm.

Znajomość mitologii na poziomie podstawowym nie pozostawia wątpliwości – zanim odbicie w wodzie ukonstytuowało narcyzm, Narcyz już istniał. Imię własne określało byt, wtedy jeszcze istniejący po omacku. I, szanowna Pani Danuto z PTPP, nie jakiś obiekt miłości nadał mu imię, tylko Inny, na dodatek nie musiał to być Inny-Matka. Narcyzm pierwotny, którego najprawdopodobniej nie odróżnia DG od wtórnego (Freud postuluje istnienie dwóch narcyzmów), nie opisuje jakiejś tajemniczej satysfakcji jaką daje ciało niemowlęcia samemu niemowlęciu, tylko odnosi się do satysfakcji, jaką daje ciało (będące w posiadaniu Innego) niemowlęciu poprzez zajmowanie się nim przez Innego Pierwszego, zwanego Matką, choć nie musi to być potocznie rozumiana matka. Narcyzm pierwotny lub autystyczna faza w rozwoju (w/g Feuda), to opis sytuacji sprzed powstania wyparcia pierwotnego, czyli życia bez konieczności domagania się od Innego realizacji satysfakcji (w tym z zaspakajania potrzeb). Na Boga, kim jesteście psychologowie i psychoterapeuci, odróżniajcie aksjomaty od logicznych konsekwencji ich istnienia. Faza autystyczna to istnienie niemowlęcia sprzed momentu pojawienia się braku, nieobecności Innego-Matki. Po prostu wyłonienie się matki w postaci piersi nie jest tym samym, co wyłonienie się matki jako odzew na wołanie niemowlęcia. Freud to umysł wybitny, a nie hochsztapler – jeśli dziecko woła „mamo”, to dlatego, że jawi mu się ona jako jej nieobecność, jako jej brak, jako jej przebywanie gdzieś indziej. Wystarczy być tylko nieco rozgarniętym rodzicem, by zauważyć, że niemowlę wyrywając się z łona nie woła „mamo”, ono wrzeszczy jak opętane. „Mamo” będzie wołało w jakiś czas potem. To fakt. Dlatego postuluje się, że faza do wołania jest autystyczna, albowiem trzeba wyjaśnić, jak powstaje wołanie, co za nim stoi. Skoro to nieobecność matki jest powodem wołania „mamo” (poczytajcie Freuda i jego analizę zabawy dziecka szpulką nici), to jej zniknięcie było poprzedzone jej obecnością i brakiem jakiejkolwiek formuły alienującej dziecko od niej. To nie dogmat, to logiczna konsekwencja. Faza autystyczna w rozwoju przez swój brak czynnika alienującego określa ciało jako tylko nominalnie należące do niemowlęcia, w rzeczywistości zaś całkowicie należące do matki. To dlatego tak często mamy do czynienia w pracy z psychotykami (o ile z nimi pracujemy) z sytuacją braku przyobleczenia go w ciało, z sytuacją opresji ze strony ciała, aż po brak jakichkolwiek relacji z ciałem. To brak czynnika alienującego (zwanego przez Lacana Imieniem Ojca) jest strukturalną przyczyną psychoz.

Narcyz nie jest psychotykiem. To podmiot, który odkrywa fenomen wynikający z powodu istnienia pola skopicznego, nie pola codziennej zwyczajnej widzialności zarządzanej przez funkcję oka („widziałem to”, „zajrzałem do niej”, „zauważyłem nowe drzewo w ogrodzie”, „dostrzegłem cień” itd.), ale efektu jaki na podmiocie wywiera nie oko, lecz spojrzenie. To coś, co nie pochodzi z pola innego podmiotu, to coś pochodzi z pola Innego. To coś ma swoją wagę, to coś wywołuje opresję znaną na przykład jako zażenowanie, zawstydzenie, ambaras odczuwany z powodu niemożności wyrwania się spod wszechobecności spojrzenia. Spojrzenie (nie utożsamiać ze wzrokiem) redukuje podmiot do postaci obiektu, na dodatek do obiektu jouissance.

Oto oglądasz pornografię i nagle orientujesz się, że jesteś oglądany jako oglądający pornografię – kim wtedy jesteś?

O tym przeczytacie następnym razem.

KP

In: Sinthome | | #