PSYCHOANALITYCZNE PANOPTICUM

Ostatnim razem pisałem o autorytecie, znamionie charyzmy i pewności swego. Wbrew obiegowym sądom koncept wiedzenia i wiedzy nie jest czymś oczywistym. Posiadanie wiedzy nie oznacza umiejętności posługiwania się nią, tym bardziej że analityk, dla przykładu, posługuje się nie-wiedzą tak jakby była wiedzą. „Tak jakby”, może to jest oblicze wiedzy?

Nie jest dla mnie tajemnicą, że irytuję wielu. Więc w ramach irytowania przywołam kolejny, który to już raz?, passus z ust Jezusa (wielkich od pozostałych różni to, że to co z ich ust pochodzi się pamięta). Pytany o dobro („a czym jest dobro?”) odpowiedział, że to wie tylko jego ojciec (ciekawe, że problemu z prawdą nie miał, bo odpowiedział, że sam nią jest).

Nie bez podstaw przywołuję tu dobro, czyli wymiar etyczny. Wśród psychoanalityków lacanowskich wielu jest złotoustych (pisałem to już z niejakim odcieniem ironii). I ci to złotouści mieszają się i kwaśnieją, gdy spytać ich o dobro – czym, moi złotouści, jest dobro psychoanalizy? Jaką to korzyść wynoszą podmioty po spsychoanalizowaniu się? Jeśli przyjmiemy, że podmioty nawiedzające gabinety analityków podlegają zmianie, a przynajmniej jakiejś reformie, przeobrażeniu, to czy taki skutek implikuje wymiar etyczny, czy ma coś z dobra?

To w obliczu tej kwestii jaśniejsza staje się obsesja środowiska analityków lacanowskich związana z ukończeniem analizy. Dlaczego prosta odpowiedź, że osiągnięta korzyść w postaci uleczenia, poprawy, czy tylko „odpędzenia złych uroków” nie jest traktowana jako wystarczająca? Czym miałoby być dobro implikowane końcem analizy?

Przywołam w tym miejscu wizytę Schneidermana i zbulwersowanie niektórych zmianą jego pragnienia z „do” do „od” psychoanalizy. Opinie na ten temat nie zdziwiły mnie, bo od lat są powtarzane ustami analityków: „Schneiderman nie skończył swej analizy!”. A to drań, co? A to zakała! By jeszcze bardziej to uwydatnić – najpierw Zizek analizę skończył, a gdy zaczął mówić Zizkiem, to zaczęto mówić, że nie skończył. Wniosek narzuca się sam – po skończeniu analizy lacanowskiej podmiot zmienia się w byt niezmienny, byt, którego pragnienie przestaje ślizgać się po sieci znaczących; podmiot osiągnął kres na drodze pragnienia, na nic więcej liczyć  nie może, jego brak został po brzegi wypełniony jednym pragnieniem. Nic mu nie brakuje, albowiem ma psychoanalizę.

Oczywiście ta ironia jest zamierzona, a skrajność moim zdaniem służy jakiemuś dobru. W takim kształcie, przy takim układzie współrzędnych, podmiot nie jest władny suwerennie stwierdzić, że analizę skończył. Tak czy owak koniec jego analizy musi mu zostać oznajmiony. Lecz czy wtedy początkowa zależność od Innego nie zamieni się w zależność zwielokrotnioną od drugiego oblicza tego Janusowego Innego? Co to za oblicze? To proste – czystości doktryny, wierności dogmatom i klepaniu creda. Jeżeli człowiek po analizie nie może zmienić dróg swego życia, zmienić ścieżki swego losu, odmienić swych wiar, to koniec analizy jest równoważny sakramentowi. Je także daje się dożywotnio i po głębokim rozpoznaniu. Niestety, nie eliminuje to zagrożeń. Jak uczy życie, w kręgu kapłanów nadal znajduje się pedofilów. Opinia publiczna uwielbia ekscytować się podskórnym życiem analityków (kto z kim sypia?, kto jest gejem?, kto kogo zdradza?, kto chodzi do kościoła?), a osoby wyciągające te szczegóły na światło dnia są uznawane za nieprzyjaciół do grobowej deski.

Tak jak wyświęcenie kleryka na księdza nie ma bezpośredniego związku z korzyścią dla późniejszych jego wiernych, natomiast przekłada się na korzyść osobistą samego duchownego, tak skończenie własnej analizy nie przekłada się z konieczności na psychoanalizowanie z korzyścią dla pacjentów analityka. Wolę zatem, by zanalizowany analityk opuścił szeregi analityków praktykujących, niż z tego czy innego względu musiał analizować. Czym przeto jest korzyść z faktu bycia zanalizowanym?

Pisałem ostatnio i wyżej, że posiadanie wiedzy nie oznacza od razu umiejętności posługiwania się nią. Nie wszyscy wiedzą, że podniesiona przeze mnie dziś kwestia przeobrażenia podmiotowego (czyli co dzieje się z podmiotem w analizie) nie prowadzi dogmatycznie do twierdzenia, że odniesiona przy tym korzyść, o ile tak to zdefiniować, jest rodzajem dobra, to pytanie sformułowane przez samego Lacana: czy przemiana ego podmiotu w analizie implikuje wymiar etyczny? Zarys odpowiedzi Lacana brzmi – analiza prowadzi podmiot do punktu transgresji, w którym pragnienie jego traci nieco na enigmatyczności, to znaczy zmniejsza się nie-wiedza na jego temat, do miejsca, w którym znaczący odarty jest ze swych efektów znaczeniowych, to znaczy sytuacji, w której dalsze interpretowanie tylko zaśmieca pragnienie, jako że nie jest potrzebne do tego by pragnąć. Taki znaczący staje się bazą dla pragnienia analitycznego, które odarte z sensu potrzebuje „pacjentów” by się tlić i płonąć. To samo ma miejsce podczas nauczania, wykładów. Nauczający angażuje słuchaczy, a podtrzymywane przez nich pragnienie nauczyciela realizuje coś z histeryczności pragnień audytorium.

No tak, ale na czym miałaby polegać korzyść pacjenta, słuchacza? Sokrates bez swych uczniów byłby nikim, analityk bez analizantów także. Ki diabeł, czy to świat zombie? Czy zanalizowani analizanci mają być jak ofiary wampirów, sami stający się wampirami?

Niekiedy podziwiam Zizka. Nie zostawia za sobą analizantów-analityków skupiajacych się wokół zizkizmu, a mimo to żyje analizą. Tyle że nie pomaga potrzebującym. Może wierzy w moc medycyny, kto wie. A może rozumie, że wielu, bynajmniej nie mniejszość, pacjentów oczekuje zwyczajnej pomocy, a nie zrobienia analizy do końca. „Uleczenie duszy” jest dobrem niewątpliwym, a stanie się analitykiem?

Dziś już nie odpowiem, albowiem refleksja na ten temat zawiodła mnie do enigmy samego pragnienia. Dlaczego analizant zaczyna analizowanie innych? Mam na to taką oto odpowiedź: „Upiorna lampa,/ której plugawe światło/ wysysa ze mnie oliwę życia/jakbym był knotem.”

KP

P.S. Ostatnie słowa pochodzą z XVIII-wiecznej sztuki Antonia Zamory „Siłą zaczarowany”.

In: Sinthome | | #