PSYCHOANALITYCZNE PANOPTICUM

Z przyjemnością śledzę dyskusję komentatorów i ich spór o psychoanalizę. Zapewniam przy okazji, że wnikliwie; pewno kiedyś zabiorę i ja głos w rzeczonych sprawach. Dziś tylko pozwolę sobie zgodzić się ze zdaniem-postulatem – tak, psychoanaliza winna być dla tych, co szukają pomocy. W pozostałych wypadkach niebezpiecznie blisko zbliża się do religii – tego opium reklamowanego dla wszystkich, „jedno coś” dla wszystkich. Psychoanaliza dla wszystkich? To koszmar!

Ogólnie do gabinetu przychodzą ludzie, którzy najzwyczajniej w świecie potrzebują pomocy. Ci z kolei dzielą się na takich, którym dla przykładu spalił się dom i takich, którzy budzą się zlani potem, bo przychodzi im do głowy myśl inspirowana snami, że chcą, bardzo chcą, by spalił się im dom. Dla pierwszych mam do zaproponowania rzecz najoczywistszą z oczywistych: skrzyknij pan swą rodzinę, znajomych, przyjaciół, chwyćcie łopaty i zacznijcie wszystko od zera – w kupie raźniej i tyle. Czy w tym co proponuję jestem psychoanalitykiem? Wyobraźcie sobie, że coraz bardziej przekonuję się, że tak. Nie dlatego, iż by w mym sezamie powyższa technika należała do jakiś tajemnych. Koszmar bycia analitykiem polega coraz bardziej na tym, że mówiąc ludziom rzeczy najoczywistsze z oczywistych, jesteś brany za męża opatrznościowego, guru życiowych mądrości, mistrza mistrzów wiedzy tajemnej. Za ten koszmar analityka każę sobie płacić koszmarem finansowym klienta. Lecz dziś, w czasach postmodernistycznych, analitykiem się jest nawet gdy mówi się, że do pożaru wzywa się straż ogniową, a musi się to mówić, bo nie ma się już przekonania, że jakiś inny pomagacz, terapeuta itd. nie zacznie pracować z pogorzelcem nad tym, że doznał frustracji lub ma depresję.

Drudzy z gości gabinetowych dzielą się z kolei na tych, którzy już zawitali do gabinetów lekarskich i z powodu swych sennych koszmarów dostali jakieś leki, oraz tych co wiedzą, że są zdrowi na umyśle, tyle że umysł ich jest za mały by objąć ich „szaleństwo”.

Analityk ma swoje piekło – to tak zwany drugi typ pacjentów. Nie spalił się im dom, co to to nie; nawet nie śni im się spalenie domu. Mają oni najnormalniejsze domy na świecie, najnormalniejsze kłopoty życiowe, nic nadzwyczajnego się w ich życiu nie dzieje; są kimś, och jakże ważnymi kimś, którzy proszeni są do mówienia byle czego. Cóż miałaby im obiecywać analiza?

Pisałem ostatnio, że obsesją zbyt na serio traktujących analizę analityków jest koniec analizy; dzięki dyskusji z kolegą mogę teraz uściślić, że przedmiotem ich obsesji jest nieskończenie analizy. Ma ona swą wagę tylko w odniesieniu do tłumu analizantów dobijających się do przejścia przez analizę. Czego chcą? Ogrzać się w ciepełku famy – „chodzę na analizę do Pawlaka, łoł!”

No dobrze, ale co jest tym Pawlakiem, któż to? Z takimi ludźmi większość pracy dokonywana bywa przez czysty znaczący. „Pawlak” jako znaczący działa cuda, dacie wiarę? Tymczasem rzeczywisty Pawlak bez zmróżenia okiem zadawala się ministawkami, by znaczący „Pawlak” miał jak najmniejsze efekty w analizie. Niektórzy  mają analizę u Carrabino, inni u Soler – skąd płyną efekty ich analiz? Od Carrabino czy od „Carrabino”, od Soler czy „Soler”? Podobno kiedyś królowie leczyli nałożeniem swych rąk, a kardynałowie dotykiem swych purpur – pewno dlatego do ich rąk i purpur tak się pchano – tylko czy tego ma dotyczyć analityczna praxis?

Czym jest autorytet? To wyizolowany czysty znaczący, którego nosicielem, dzierżycielem, jest jak najbardziej rzeczywista osoba. Pawlak jako chorąży dzierży sztandar z wypisanym nąń znaczącym. Dla bycia autorem czysty znaczący jest konieczny. Tylko jego autor jest pewny; jest pewny swego (znaczącego), wcale nie musi być pewny siebie samego.

Odejdźmy na chwilę od Pawlaka i popatrzmy na Radosława Sikorskiego. Jest on autorem autorskiego przemówienia na jakimś autorskim zgromadzeniu. To przemówienie rozumiem tak: „Niemcy, jesteście głównym rozgrywającym Europy. Co wy na to, byśmy my, Polacy, dołączyli do was w celu dalszej jej europeizacji?”

Podobno Sikorski (teraz używam go jako znaczącego) z nikim nie konsultował treści swego wystąpienia. Do jasnej anielki, co go do tego upoważniało? Nic poza znaczącym! Sikorski wyrósł poza rząd, Chryste Panie! Przemówił ponad parlamentem, rany boskie! Tylko on autoryzuje to co mówi. Tylko on autoryzuje swoje „powiedziane”.

Autorytetem jest nie ten kto mówi mądre rzeczy, ale ten kto pieczętuje swe „powiedziane” swym znaczącym, ergo odpowiada za nie „przed Bogiem i historią”.

Poznałem Zizka w 1990 w Paryżu. Jeszcze w 1994 w tym samym Paryżu był przez Wielkie Zgromadzenie Lacanistów, czyli ich (nie piszę „nasz” bo nie ode mnie to zależy) światowy zjazd, wielbiony. Był „naszym” Zizkiem. Z resztą mnie też ta „naszość” spotkała, gdy jako „nasz analityk z Polski” udzielałem wywiadu dla Le Monde. Niedługo potem przestał być „nasz”. Powód? Zizek zaczął pisać książki Zizka – Zizek Zizkiem zaczął mówić!

Jak być autorytem? To proste, wystarczy mówić „sobą”, to znaczy swym znaczącym. Zizek mówi Zizkiem, Pawlak przemawia Pawlakiem, Spokojny głosi Spokojnym, Analizant wyłuszcza Analizantem, itd. (przepraszam, że nie wszystkich wymieniam, ale mam ich na myśli). Kilka jednak elementów do tej układanki musimy dodać.

Zizek mówiący jest osobą prywatną; Zizek mówiący Zizkiem osobą publiczną. Czysty znaczący (to po prostu znak podmiotu) pełni swą funkcję tylko wtedy, kiedy jest skolektywizowany. „Chodźcie posłuchać Zizka!” Podkreślam tu znaki zapytania, bo czysty znaczący jest najzwyczajniej w świecie imperatywem – wywiera na otoczenie wpływ, nacisk, zwany prawidłowo przymusem („Kto od miecza wojuje, ten od miecza ginie!”, „Związek seksualny nie istnieje!”, „Wy Niemcy jesteście główną sprężyną Europy!” itd.)

I tak nagle w 1996 usłyszałem, że Zizek gada głupoty, w 2011, że Sikorski oszalał, złamał prawo, jest zdrajcą; o sobie jako kanalii, psychotyku, zboczeńcu, no i moim ulubionym, żem szarlatan i analizy w ogóle nie miałem, a to żem przechodził w Paryżu passe, to kłamstwo, bo łgarzem jestem nieskończenie wielkim. Dlaczego „powiedziane” nie jest przedmiotem debaty, a mówiący „powiedziane” atakowany? Taki to los autorytetów – spotkanie z kastracją. Nikt nie chce zabić żywego Zizka, chce się tylko wyeliminować „Zizka”, którym Zizek mówi. Status „powiedzianego”, czyli „to powiedziane” chce się uczynić „byle jakim powiedzianym” („ot, głupoty pieprzy”), „jakimś tam powiedzianym”, chce się odciąć znaczący od jego efektów znaczeniowych.

Casus księdza Bonieckiego pokazuje, że kastracja może przynieść skutek. Autorytet można stracić na własne życzenie, tylko na własne życzenie – wystarczy przestać „przemawiać”, „głosić”. Jest to wybór podmiotu. Autorytetm jest się dlatego, że kastrację się wytrzymuje, że sztandar dzierżony przez chorążego może upaść tylko wraz z jego śmiercią.

Wszystko to piękne, lecz trzeba mieć dostęp do czystego znaczącego będącego znakiem podmiotu. Jak się to osiąga? Cóż, tu mamy działanie sił zwanych „nie z tego świata”. Nie chodzi tu o inny świat, tylko o świat poza znanymi nam granicami. O tym też opowiem.

KP

In: Sinthome | | #