PSYCHOANALITYCZNE PANOPTICUM

Na zakończenie refleksji na temat popędu śmierci zajmiemy się traumą. Nie, to trzeba dzisiaj pisać TRAUMA!. Dziś wszyscy szukają swojej traumy. Panuje moda na traumę, podobnie jak na narcyzm. I w zgodzie ze współczesnymi oczekiwaniami i narcyzm i trauma pełnią rolę obelgi.

Pozwólcie zaskoczyć was niespodziewaną definicją traumy. Trauma to sposób mówienia o czymś „najgorszym” – „najgorsze co mi się przytrafiło to…”. Ostatnio w związku z tragedią na Giewoncie można było usłyszeć mnóstwo „najgorszego”: „to było straszne”, „nigdy tego nie zapomnę”, „najgorsza tragedia w Tatrach”…tu wypowiadający się wahali…”w historii”…tu mówiący usłyszał własną mowę i zmienił na „od 80 lat”. Ale nie słyszałem nigdy pytania „co w tym jest najgorszego?”. Albo, zadam pytanie inaczej: „czy istnieje gorsze niż najgorsze?”. Co jest traumą? „Najgorsze” czy „gorsze niż najgorsze?”. Powiecie abstrakcja, lacanowski bełkot. Więc przejdźmy  do ilustracji.

Z Afganistanu wraca żołnierz i mówi lecąc do kraju „przy mnie granat rozerwał na strzępy X.; chyba nic gorszego nie może mnie spotkać w życiu; nie śpię po nocach, ręce mi drżą, huczy mi w głowie”. Żołnierz wylądował, pożegnał się z towarzyszami broni, umówił się z nimi jutro na piwo. Wraca do domu szczęśliwy, że wraca. Czeka żona i dziecko. Wchodzi do domu i na stole widzi kartkę, a na niej parę zdań: „odeszłam;nie byłam w stanie wytrzymać tego; nie szukaj mnie i nie dzwoń – podpisano żona”. Rodzi się pytanie: co jest traumą w tej sytuacji? Czy to są dwie traumy jedna po drugiej, czy też traumy się sumują, pierwsza trauma pogłębiona przez drugą? Na odpowiedź musicie trochę poczekać.

Serial „Ktoś z nas”[One of us] ilustruje wyśmienicie czarną dziurę traumy, coś co uruchamia jej niekończące się wirowanie wokół czegoś. Film zaczyna się pocieszającym kazaniem księdza, głoszonym tuż po katastrofie naturalnej, która wydarzyła w małej parafii, a które kończy się codą do miłosierdzia bożego, co to zwycięży każde „najgorsze” co doświadcza człowiek. Po mszy dwie rodziny sąsiedzkie wracają do swych domów rozmawiając o niedawnym ślubie – syna jednej z córką drugiej – i ich pięknej miłości. Gdy obie rodziny podchodzą do swych domostw czeka na nich patrol policyjny ze „straszliwą wieścią” – ich dzieci, które kilka dni wcześniej wzięły ślub, zostały zamordowane. Obie rodziny są zszokowane – razem przeżywają żałobę, razem obsesyjnie próbują zrozumieć niezrozumiałe, standardowe traumatyczne „dlaczego ja?”, „dlaczego my?”. Dwie doby później wielka burza z piorunami sprawia, że dochodzi do wypadku, w którym ciężko ranny zostaje kierowca. Rodziny opiekują się rannym, lecz w TV pokazywany jest rysopis mordercy ich dzieci i rozpoznają rannego jako mordercę. Mordują go w imię sprawiedliwości. Czy to jest „najgorsze?”. Myślę, że już wiecie, że nie. Ten serial ukazuje „gorsze” aż do końca serialu, aż do logicznego końca tej diachronii. Finałem jest pełna destrukcja obu rodzin, rozpad struktur mikro-środowiska społecznego, sąsiedztwa, przyjaźni, miłości itd. Tak działa popęd śmierci.

Trauma zasadniczo niesie w sobie jakiś posmak tajemniczości. Przeżyło się coś, ale nie ma radości. Wszyscy zginęli, a ja żyję – lecz to mnie nie cieszy. To mnie męczy i dręczy, po nocach nachodzi. Gdyby nie przyjaciel, w którego uderzył granat i rozerwał, nie przeżyłbym; cieszyłem się, że wracam do domu, a tu list od żony prowadzi mnie do samobójstwa. Co jest miarą traumatyczności? Ona nie ma symboliczności, nie można jej nadać sensu. Pozostaje oswojenie nie-sensu. Lecz czym to jest? Kolega z lewej został trafiony, z prawej też, ja nie – jaki w tym sens? Przypadek, mówią – być może. Ale wracam z wojny do domu i w dniu powrotu wyprowadza się z mego życia żona – przypadkiem? Coś dzieje się przypadkiem – mam traumę; coś dzieje się nie przypadkiem – też mam traumę. Co mnie zatem traumatyzuje? Ciężar z zewnątrz obciąża mnie. Fajnie, na egzaminie dostałbym za to piątkę! Tylko ta odpowiedź mnie traumatyzuje, albowiem czym jest owo „mnie”?

KP

In: Sinthome | | #